Effectief leiderschap

Dag allemaal! Zijn jullie weer klaar voor een nieuw verhaal? Lees gezellig mee.

Goede relaties tussen leerlingen en docenten werken positief uit op de prestaties en motivaties van leerlingen. En docenten die in het algemeen een leidende en vriendelijke relatie met leerlingen hebben, ondervinden minder stress. Wanneer docenten een zelfde relatie ervaren in specifieke situaties zoals het begin van de les, heeft dat een gunstige invloed op hun welbevinden. Dit blijkt uit onderzoek in het voortgezet onderwijs van Anna van der Want, onderzoeker bij het ICLON van de Technische Universiteit Eindhoven.

Mijn bezoek aan het corderius college
"Pbs is niet lief", aldus Oostwouder (14 december, 2017). Met hem heb ik een gesprek gehad over PBS binnen het corderius college, hij is de rector van de school.

PBS komt af van het programma ‘School Wide Positive Behavior Support’, een programma dat een aantal jaar geleden in Amerika ontwikkeld is door Annemieke Golly en Jeff Sprague. Dit programa richt zich op het bevorderen van gewenst gedrag. Het doel hiervan is de leerlingen zo optimaal mogelijk te laten profiteren van het onderwijs. Dat houdt in dat de leerprestaties bij de leerlingen verbeteren en gedragsproblemen voorkomen worden, waardoor de leerlingen zich kunnen ontwikkelen van kind tot jong volwassene. In Amerika is het inzetten van SWPBS een groot succes gebleken. Zo is er minder problematisch gedrag geconstateerd, worden leerlingen minder vaak de les uitgestuurd, laten zij sociaal gedrag zien en verbeteren de schoolprestaties van de leerlingen.

Het is bij PBS van belang dat de docent vooraf duidelijke grenzen stelt, zodat de leerling weet wat wel en niet gewenst is. Belonen wordt als sterk middel in de opvoeding gezien. Het is een vorm van ondersteuning, omdat de leerling door de positieve opmerking van de docent weet dat het goed bezig is. Hierdoor wordt het zelfvertrouwen vergroot. Als de docent de leerling positieve aandacht geeft, dan zal dit leiden tot een positief zelfbeeld van de leerling.

Het corderius college werkt nu 7 jaar met het concept PBS. Als ik vraag of Oostwouder verschillen merkt met de huidige situatie en de situatie voor de implementatie, dan antwoordt hij: "Wij zien wel degelijk verschil. Het ongewenste gedrag in klassen is afgenomen en er hangt binnen de school een positiever klimaat. Aan het begin van de les wordt er benoemd wat het gewenste gedrag is dat de docent bij leerlingen wil zien. Om ongewenst gedrag te voorkomen, belonen docenten gewenst gedrag bij leerlingen. Dit uit zich in bv. certificaten die aan het einde van het jaar worden gegeven aan de top 3 leerlingen van de school, die het beste hebben gepresteerd op goed gedrag maar ook met cijfers. Belonen zit hem ook in taal, veel zit in communicatie met elkaar, aldus Oostwouder.
Vanuit school gaan er een aantal docenten ieder jaar naar Amerika om bij te leren over PBS, vertelt Oostwouder. Daarnaast wordt er PBS onderzoek gedaan binnen de school naar waarom een klas druk is en welke interventies je hierin kunt nemen. Aan positieve groepsvorming besteden ze veel tijd, een mentor krijgt hier uren voor.

Ik heb ook met een drietal leerlingen gesproken en zij geven aan dat er in de brugklas uitleg wordt gegeven over PBS. Verantwoordelijkheid, veiligheid en betrokkenheid zijn waarden die binnen de school belangrijk zijn. "Na deze uitleg wordt er niet veel aandacht meer besteed aan PBS, ik weet alleen dat er regels zijn die in elk lokaal hangen, maar niet iedere docent werkt er mee. Ook wij krijgen straf als we iets hebben gedaan dat niet oke is" (leerling B, december 2017). Dit bevestigd de opmerking van Oostwouder “ PBS is niet lief” .

In een gesprek met Annelies Buurmans heb ik gesproken over PBS en het creeren van een positief klassenklimaat. Annelies is docent die ruim 14 jaar werkzaam is in het onderwijs. Ze gaf aan dat het belangrijk is om een band met leerlingen te hebben en als je dit niet hebt hierin te investeren. Dit kan op hele makkelijke manieren, zoals bv. te vragen naar hoe het thuis gaat, of te zeggen tegen een leerling dat ze mooie nagellak op heeft. "PBS is theorie, het gaat erom hoe je omgang is met leerlingen en hoe je hierin investeert. Bij ongewenst gedrag moet je optreden en laten zien wie de 'baas' is. Gewenst gedrag moet je stimuleren en belonen". Buurmans gaf aan dat ze niet graag straft en daar kan ik mezelf in vinden. "Het kost energie en ik besteed het liefst aandacht aan positiviteit". Bij de implementatie van PBS in de school zijn er heen en weer reacties geweest vertelde ze. "Ik ging er altijd vanuit dat elke docent positief is tegenover zijn leerlingen, daarvoor ga je het onderwijs ook in". Toen Buurmans hier in een gesprek met de implementator van PBS achter kwam dat dit niet zo was, stond zij hier versteld van. Positief is zij over het pestprotocol dat is ontworpen naar aanleiding van PBS. Echter vind Buurmans dat er voor de implementatie van PBS ook al een positief en veilig leerklimaat hing in de school. "Het is heel Amerikaans en er moet veel geld worden betaald om dit concept te mogen gebruiken als school. Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg", aldus Buurmans.

Heel erg bedankt voor je tijd en inspiratie Annelies, wellicht zien we elkaar nog eens!

Effectief leiderschap
Eén van de best verkochte managementboeken is ‘De Zeven Eigenschappen van Effectief Leiderschap’ van Stephen Covey. Het gaat over zeven ‘gedragingen’ of eigenschappen, die je volgens Covey zou moeten ontwikkelen om succesvol en gelukkig te zijn, zowel in je privéleven als op je werk. Dit zijn de zeven eigenschappen:
1. Alles begint met een proactieve houding. Neem verantwoordelijkheid, kijk niet naar anderen en probeer datgene wat in je bereik ligt te verbeteren
2. Begin met het einde voor ogen. Wat is voor jou belangrijk, wat wil je bereiken en waar wil je naartoe groeien. Als je dat weet dan kun je gericht op je einddoel af gaan
3. Begin bij het begin. Besteed je tijd aan zaken die echt belangrijk voor je zijn en niet aan zaken die niet of nog niet urgent zijn. Jouw agenda bepaalt niet wat de prioriteiten zijn, maar je prioriteiten bepalen je agenda
4. Denk win-win. Om goed te kunnen samenwerken moet je niet denken in termen van concurrentie, maar in de termen van win-win. Gun de ander net zoveel als jezelf
5. Probeer eerst te begrijpen, dan begrepen te worden. Streef naar wederzijds begrip. Luisteren en doorvragen zijn belangrijke vaardigheden die je goed moet beheersen om effectief leiderschap te tonen
6. Streef naar synergie. Staar je niet blind op je eigen belangen en heb oog voor de belangen of wensen van een ander, respecteer en waardeer verschillen. Zoek samen naar een manier van werken die synergie oplevert
7. Blijf scherp. Denk om jezelf, blijf jezelf continue vernieuwen op de vier dimensies in het leven: fysiek, mentaal, emotioneel en spiritueel.

In mijn tussenevaluatie kwam naar voren dat ik leiderschap moet tonen in de klas omdat ik dan een veilig klassenklimaat creeer waarin alle leerlingen kunnen leren. Mijn doelstelling van OPH zal dan ook werkelijkheid gaan worden, namelijk: ik wil ongewenst gedrag voorkomen en consequent aanpakken, daarnaast wil ik gewenst gedrag stimuleren. Hierdoor ontstaat er een positief klassenklimaat die aansluit op mijn visie. Zowel het Hub van Doornecollege als ik vinden een pedagogisch klimaat belangrijk. School werkt met heldere basisregels en deze hangen in iedere klas in de vorm van een klaverblad. Daarnaast vind ik dat leerlingen meer groeien van positieve dan van negatieve feedback, dit wil ik graag integreren in mijn lessen.

Wat vinden leerlingen ongewenst gedrag tijdens de les?
Middels een enquete heb ik gevraagd aan leerlingen wat zij ongewenst vinden in de les. Er worden veel verschillende vormen van ongewenst gedrag genoemd, zoals pesten/ buiten sluiten, geweld, gooien/ dingen kapot maken, niet luisteren, in discussie gaan met de docent, schreeuwen, roepen voor je beurt, door uitleg praten, geen respect tonen naar de docent.

In mijn vorige verhaal heb ik geschreven over mijn deelvraag: wat vinden docenten ongewenst gedrag in de les? Alles wat docenten noemen komt overeen met wat leerlingen aangeven. Eigenlijk weten we allemaal dus wel wat ongewenst gedrag is. Hoe ga ik hier nu verder mee?

Nu ik met dit onderzoek bezig ben zie ik in dat ik niet altijd lief kan zijn naar leerlingen toe, maar dat ik ze soms ook straf moet geven omdat ze anders over mijn grenzen heen gaan. Daarom heb ik de eerste les na de kerstvakantie met mijn leerlingen regels afgesproken: bij twee waarschuwingen op het schoolbord kom je na de les bij mij en dan geef ik je een passende straf. Leerlingen moeten van mij dan 10 redenen opschrijven waarom dit gedrag goed is. Het is vaak makkelijker om op te schrijven waarom het gedrag niet goed is namelijk. Mochten leerlingen gedrag vertonen dat ongewenst is en niet aansluit op het klaverblad dat binnen school hangt, dan ga je de les uit en maak je een presentatie over de lesstof waar we mee bezig zijn welke je de laatste 10 minuten presenteert aan je klasgenoten.
Hiermee heb ik voor mezelf een manier gevonden hoe om te gaan met ongewenst gedrag. Voorheen bleef ik waarschuwen en was ik niet consequent en congruent genoeg. Daar gaat nu verandering in komen, omdat het belangrijk is voor mezelf maar nog meer voor de leerlingen. Het moet veilig blijven in de klas, juist dan kom ik toe aan datgene wat ik wil: leerlingen positief benaderen en hun talenten laten ontdekken.

In een volgend verhaal neem ik jullie mee naar een van mijn laatste deelvragen: Hoe stimuleer ik gewenst gedrag?

Tot ziens!

Groeten,
Lisanne